65 Yaş Üstü Vatandaşlara Sağlanan Ücretsiz Toplu Ulaşım Hizmeti Hak mı? Haksızlık Mı?

 

12 Temmuz 2013 tarihinde 6495 sayılı Kanunla 4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunda yapılan değişiklikle, şehit yakınları, gazilere, gazi yakınlarına, başarılı sporculara, engel oranı %40 ve üzerinde olan engelli bireylere ve ağır engelli olan bireylerin birlikte yolculuk ettikleri en fazla bir refakatçisine demiryolları ve denizyollarının şehir içi ve şehirlerarası hatlarından, belediyelere, belediyeler tarafından kurulan şirketlere, birlik, müessese ve işletmelere veya belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da şirketlere ait şehir içi toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz olarak yararlanma hakkı; 65 yaşın üstündeki vatandaşlara demiryolları ve denizyollarının şehir içi hatları ile yukarıda sayılan şehir içi toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz olarak, demiryolları ve denizyollarının şehirlerarası hatlarından ise % 50 indirimli olarak yararlanma hakkı getirilmiştir. (4736 sayılı Kamu Kurum Ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal Ve Hizmet Tarifeleri İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun  (Ek fıkra: 12/7/2013-6495/88 md.) 

 

2013 yılında yapılan bu mevzuat değişikliği sonucu ülke genelinde hiçbir istisnası olmaksızın 65 yaşını doldurmuş her Türk vatandaşı, belediyelerin sağladığı toplu seyahat hizmetlerinden ücretsiz olarak yararlanmaya başladılar. Zaman zaman tartışmalara neden olsa da uygulama 10 yıldır devam etmektedir.  Tartışmalarda, ücretsiz seyahat hakkı uygulaması nedeniyle özellikle pik saatlerde otobüslerin çok dolu olduğu bu nedenle işe gidecek kişilerin, okula gidecek öğrencilerin otobüslere binemedikleri öne sürülmektedir. Hiçbir (maddi durum) istisnası olmadan 65 yaşını dolduran tüm vatandaşlara, zaman kısıtlaması da olmaksızın (günün her saatinde ) ücretsiz seyahat hakkının makul olduğu söylenemez. “Bedava” ya da “ ücretsiz” demek, belli bir maliyeti olan kullandığınız ürün veya hizmetin maliyetinin başkaları tarafından karşılandığı anlamına gelir. Belediyeler ulaşım hizmetini sunarken hizmetin devamı için maliyetleri kurtarmak üzere biniş ücretleri tespit ederler. Otobüslere ne kadar fazla ücretsiz biniş yapılırsa ücretli binenlerin birim biniş ücretleri oransal olarak artar. Örneğin şu anda ortalama biniş ücreti 15 lira ise,65 yaş üstü vatandaşların ücretsiz biniş hakkı olmasa bu rakam 10-11 lira seviyelerinde olabilirdi. Yani 65 yaş üstü vatandaşların toplu ulaşım seyahat ücretleri, aynı hizmetten yararlanan o bölgedeki diğer vatandaşlar tarafından karşılanmaktadır.  En kötüsü de  o yöredeki öğrenciler, asgari ücretle çalışmak için işe gidenler, işi olmayıp iş aramak için Belediye toplu ulaşım araçlarını kullanan işsizler de  (en azından bir kısmı zengin mal, mülk sahibi) 65 yaş üstü  kişilerin ücretsiz binişlerine  sponsorluk yapmaktadırlar. Bu makul olmayan, kamu vicdanını sızlatan popülist uygulama böyle gitmez, gitmemelidir.

 

Neler Yapılabilir;

1.Mevzuatımızdaki Türk vatandaşı olan altmış beş yaş ve üzeri kişilerin belediyelerce yürütülen toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz olarak yararlanabilmesi düzenlemesine istisna getirilebilir, ücretsiz uygulama, maddi durumu iyi olmayan, malı mülkü olmayan vatandaşlarla sınırlandırılabilir. Hatta bu tür ihtiyaç sahibi vatandaşlara 65 yaşından önce de bu haklar verilebilir. Bu haliyle maddi durumu iyi olan 65 yaş üstü vatandaşlar da bir nevi zulüm görüyorlar şöyleki; ücretini ödeyerek dolmuşa binip oturarak rahat rahat gidebilecekleri yere, “ücretsiz binme” psikolojisi ile otobüslerle gidiyorlar, oturacak yer bulamadıklarında bazen gençlerden yer istiyorlar bazen de  bir saat gibi uzun yolculukları  bile ayakta zorlanarak  yaparak adeta kendilerine zulmediyorlar.

 

2. Bazı 65 yaş üstü kişilerin bir kısmı  maalesef bu hakkı istismar etmekte,  “nasıl olsa ücretsiz “ mantığıyla otobüslerle market market, pazar pazar dolaşmakta adeta seyahat ederek vakit geçirmektedirler. Bunun önüne geçmek için ücretsiz binişe (günde 4, ayda 100 biniş vb. gibi) sınır getirilebilir.

 

3.Pik saatler denilen sabah işe gidiş ve akşamüzeri işten dönüş saatlerinde ücretsiz ulaşım hakkı kısıtlanabilir.

 

 Sonuç 

Şüphesiz, her toplum yaşlı insanına sahip çıkmak zorundadır. Bu sadece Devletin değil, toplumun da görevidir. Bu çerçeveden baktığımızda; ihtiyaç sahibi 65 yaş  üzeri vatandaşların belediyelerce yürütülen toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz olarak yararlanabilmesi uygun olabilir. Ancak bu konuda istisna getirilmeyip (zenginler de dahil) tüm vatandaşlara bu hak verildiğinde, her biniş için 15 lira ödeyen işsiz, asgari ücretli çalışan, ve hiç geliri olmayan milyonlarca öğrenci bu işe rıza göstermez/göstermiyor. Bu işi kamu vicdanını sızlatmadan yukarıda sunulan öneriler doğrultusunda uygulamanın yolları aranmalı, bulunmalıdır.